هرکدام از ما در روابط بین فردی و ارتباطمان با دیگران به گونه ای رفتار می کنیم. رفتارها و ارتباط ما بر اساس پیش فرض هایی می باشد که در ذهنمان در مورد انسان ها، خودمان و جهان اطرافمان داریم. در واقع ما بر اساس باورهایی که درباره ی این سه مورد داریم رفتار می کنیم حتی رفتار ما با خودمان بر اساس باورهایی است که درباره ی خودمان داریم. هرچند که باور های ما ریشه در کودکی و روابط والدی و فرزندی و سبک دلبستگی ما دارد و تأثیر سبک دلبستگی در روابط بین فردی نمی توان نادیده گرفت اما این باورها قابل تغییر هستند و می توان آنها را مورد بازنگری قرار داد و در صورتی که باعث تخریب روابط بین فردی ما می شود و در واقع سمی هستند آنها را با باور های درست جایگزین کرد.
باورهای سمی:
باید پذیرفت که همواره باورهای ما باورهای درستی نیستند و گاهی اوقات می توانند منجر به تخریب روابط بین فردی ما شوند که ما به آنها باورهای سمی می گوییم. تشخیص دادن این باورهای سمی ممکن است گاهی مشکل به نظر برسد زیرا آنقدر در شخصیت ما ریشه دوانده اند که اشتباه بودن آنها برای ما خارج از تصور است. در این مقاله قصد داریم به برخی از باور های سمی رایج بپردازیم که درباره خودمان، دیگران و جهان اطرافمان داریم که در نهایت روابط ما را شکل می دهند.
انواع باورهای سمی:
1- ابتدا به سراغ باورهای سمی می رویم که درباره خودمان داریم، گاهی اوقات افراد خودشان را نسبت به دیگران در جایگاه پایین تری می دانند و فکر می کنند که دیگران از آنها بهتر هستند که منجر به باورهای سمی می شود که عبارتند از:
- هیچ وقت نباید رفتاری انجام دهند که دیگران را آزرده، ناراحت و عصبانی کنند مبادا اینکه طرف مقابل را از دست بدهند این باور غلط منجر به سوء استفاده دیگرن از فرد می شود و فرد برای اینکه دیگران را کنار خود داشته باشد ممکن است نتواند به درخواست های آنها جواب منفی دهد. این افراد تلاش می کنند که همواره دیگران را از خود راضی نگه دارند. اما همه ما می دانیم که راضی نگه داشتن همه غیر ممکن است زیرا ما به هر شکلی که رفتار کنیم همواره کسانی هستند که رفتار ما را نمی پسندند. پس بهتر است به گونه ای رفتار کنیم که خودمان فکر می کنیم درست است و باعث احساس رضایت درونی خودمان می شود.
- باور سمی دیگر که نشان دهنده عزت نفس پایین فرد می باشد این است که این افراد مدام در حال معذرت خواهی و عذرخواهی از دیگران هستند. همواره فکر می کنند که کار اشتباهی کردند و مستحق مجازات هستند. وقتی که فرد خودش را دوست نداشته باشد و خودش را از دیگران پایین تر می بیند دچار این خطای شناختی می شود.
2- گاهی اوقات نیز باور های افراد بر این اساس است که خودشان از بقیه بهتر هستند و در واقع دیدگاه بدبینانه ای نسبت به دیگران دارند مانند شخصیت اصلی داستان مردی به نام اوه که نسبت به تمام اطرافیان خود بدبین بود و آنقدر جهان را جای بدی می دانست که همواره در حال تلاش برای خود کشی بود که هربار به دلیلی بی نتیجه می ماند. این خطای شناختی نیز باورهای مخرب دیگری را در پی دارد:
- برخی افراد بر این باور هستند که دیگران باید نیاز ها و خواسته های آنان را تشخیص دهند و لازم نیست که در مورد خواسته ها، هیجانات و عواطف خود حرفی بزنند و آنها را مطرح کنند. این باور اشتباه نیز باعث به وجود آمدن سوءتفاهمات و درگیری های زیادی در روابط بین فردی می شود زیرا دیگران تا ندانند که ما چه چیزی می خواهیم نمی توانند در راستای خواسته های ما رفتار کنند و در ارتباط با ما دچار سردرگمی می شوند.
- گاهی اوقات فرد انتظار دارد که دیگران مطابق میل، سلیقه و عقاید او رفتار کنند. او باورها و عقاید خودش را به طور مطلق درست و غیرقابل تردید می پندارد و اگر کسی بر خلاف عقاید او رفتار کند به نظر او انسان خوبی نیست. گاهی اوقات نیز می تواند برعکس باشد یعنی فرد تلاش می کند برای اینکه دیگران او را بپذیرند و به نظر دیگران خوب به نظر برسد مطابق خواسته و میل آنها رفتار کند و اینجاست که فرد هویت و فردیت خودش را ازدست می دهد و به شکل افراطی همرنگ جماعت می شود.
- برخی افراد نیز بر این باور هستند که دیگران بد هستند و آنها قربانی ظلم و بدرفتاری و بی عدالتی دیگران هستند. در روابطشان نیز به گونه ای رفتار می کنند که گویی مستحق لطف و محبت بی دریغ دیگران هستند زیرا مورد ظلم قرار گرفته اند و همواره باید از آنها دلجویی شود. برخی اوقات کار به جایی می کشد که این افراد به شکل نمایشی دست به رفتارهای فداکارانه ای می زنند تا برای باورهای سمی خود مستنداتی فراهم کنند. روابط بین فردی این افراد به شدت آشفته است و دیگران خیلی نمی توانند در کنار این افراد دوام بیاورند زیرا خواسته های آنان هیچ وقت تمامی ندارد و به هیچ عنوان قدردان محبت های دیگران نیستند زیرا همیشه خودشان را محق می دانند.
- یک باور سمی دیگر که بسیار رایج است و به شدت به روابط بین فردی آسیب می زند این است که فرد فکر می کند می تواند طرف مقابل خودش را تغییر دهد. باید توجه داشت که هیچ کس نمی تواند دیگری را تغییر دهد مگر اینکه او خودش بخواهد. و معمولاً تلاش های افراد بی نتیجه می ماند زیرا اجبار در تغییر دیگران نتیجه عکس می دهد. باید یاد بگیریم که دیگران را همان گونه که هستند بپذیریم.
برخی باورهای نادرست در ارتباط با نگاه افراد به جهانی است که در آن زندگی می کنند. برخی افراد باورهای نادرستی درباره دنیا دارند که باعث آشفتگی آنها می شود.
3- باور به اینکه موفقیت هایی که در زندگی وجود دارد بر اساس شانس و اقبال است و ربطی به تلاش و برنامه ریز های شخصی ندارد. با توجه به این باور اشتباه خودشان برای رسیدن به خواسته ها و اهدافشان هیچ تلاش و برنامه ریزی نمی کنند. گاهی اوقات آنها هیچ هدفی در زندگی ندارند زیرا فکر می کنند سرنوشت آنها از قبل مشخص شده است.
4- باور به اینکه مشکلات زندگی غیر قابل حل هستند. این شناخت نادرست باعث می شود که فرد در مشکلات زندگی غوطه ور شود بدون اینکه برای حل کردن آنها تلاش کند و یا از کسی برای حل کردن مشکلش کمک بگیرد. زندگی کردن با این افراد بسیار مشکل است زیرا مسئولیت هیچ کدام از رفتار های اشتباه و رویدادهای ناگوار زندگی را بر عهده می گیرند.
باور های نادرست زیادی وجود دارند که در این مقاله به آن دسته از باور های سمی پرداخته شد که از فراوانی ببیشتری برخودار هستند. اگر در رابط خود با دیگران دچار مشکل هستیم و این مشکلات را در اکثر روابط خود تچربه می کنیم باید به خودمان برگردیم و به دنبال باورهای اشتباه خودمان در مورد رابطه ی خود بگردیم. و اگر نمی توانیم به تنهایی باورهای نادرستمان را شناسایی کنیم باید از مشاوره ی فردی کمک بگیریم زیرا او با نگاه بی طرفانه ای که دارد می تواند اشتباهات اساسی ما را شناسایی کرده و جایگزین های درستی برای آنها بیابد. در کلینیک روانشناسی و مشاوره ی فراز متخصصان به شما کمک می کنند که بتوانید روباط بین فردی خود را بهبود بخشید و احساس بهتری در زندگی داشته باشید.
نگارنده: آمنه کشاورز کارشناس ارشد مشاوره