ناخن جویدن در کودکان یکی از آن دسته رفتارهایی است که بسیار مادران را نگران می کند و معمولاً برای اینکه فرزندانشان این رفتار را ترک کنند به راه ههای گوناگونی متوسل می شوند: تنبیه، سرزنش، تهدید، بستن نوک انگشتان، زدن مواد تلخ و یا بد مزه به نوک انگشتان و …. . بسیاری از والدینی که به مشاوران مراجعه می کنند به دنبال این هستند که کودکشان این رفتار را ترک کند؛ اما موضوعی که بیشتر از همه باید به آن توجه شود و باید بیشتر برای آن نگران بود علت این رفتار است. در بسیاری از موارد رفتار جویدن ناخن های دست معلول علت هایی است که اگر آنها برطرف شوند این رفتار نیز به مرور در کودکان و نوجوانان از بین می رود و برعکس گاهی اوقات ممکن است سالها و یا حتی تا همیشه ادامه یابد.
علل ناخن جویدن در کودکان:
همانطور که ذکر شد در این مقاله قرار است علت های احتمالی ناخن جویدن در کودکان مورد بررسی قرار گیرد. از آنجایی که این رفتار در میان کودکان و نوجوانان از میزان شیوع قابل توجهی برخوردار است بسیاری از روانشناسان، مشاوران، روانپزشکان و پژوهشگران به بررسی علت این رفتار پرداخته اند. علت زیربنایی این رفتار اضطراب، استرس، ترس و پرخاشگری است زیرا با بررسی های بسیاری که انجام شده است بیشتر افرادی که این هیجانات را تجربه کرده اند در هنگام تجربه این هیجانات رفتار جویدن ناخن ها را از خود نشان داده اند.
اما از آنجایی که این علت خیلی کلی و مبهم است و نمی تواند به والدین برای برطرف کردن این رفتار کمک کند باید به شکلی جزئی تری مورد بررسی قرار بگیرد؛ پس به سراغ علت ها و شرایطی می رویم که این هیجانات را در کودک بر می انگیزد. شما می توانید با مراجعه به کلینیک روانشناسی و مشاوره فراز به کمک یک مشاور کودک به بررسی این علل در کودک خود بپردازید.
- گاهی اوقات این رفتار ممکن است فقط یک عادت رفتاری نادرست باشد و علت ریشه ای و زیربنایی آن اضطراب و ترس نباشد.بلکه فقط یک عادت رفتاری نادرست است که ناشی از تقلید کودک از رفتار شخصی دیگر است. این فرد می تواند یکی از اعضای خانواده باشد، یکی از همسالان کودک و یا نوجوان باشد و یا اینکه کودک این رفتار را در جایی دیده باشد. که البته حتی اگر علتش همین باشد نیز نیاز دارد که درمان شود. معمولاً روانشناسان و مشاورانی که رویکرد رفتاری دارند در درمان بسیار موفق هستند و اکثر مشاوران از تکنیک های رویکرد رفتاری استفاده می کنند. در مورد این کودکان یکی از اصلی ترین دلایلی که باعث ادامه این رفتار می شود تقویت شدن آنها از طرف دیگران و یا والدین است.
- گاهی اوقات کودکان از حساسیت مادر و یا پدر نسبت به این رفتار آگاهی می یابند و برای جلب توجه والدین این رفتار را از خود نشان می دهند. در این مورد لازم است که والدین در شیوه های فرزند پروری خود تجدید نظر کنند و روش های درست برای ارضای نیاز به توجه کودک را یاد بگیرند. برای این منظور نیز می توانید از مشاوران کودک مرکز مشاوره فراز کمک بگیرید.
- بسیاری از کودکانی که دچار ترس از برخی مکان ها هستند در هنگام قرار گرفتن در شرایط دلهره آور؛ ناخن جویدن در کودکان را به عنوان یک واکنش برای آرام کردن خود، انجام می دهند. و وقتی از آن شرایط دور می شوند این رفتار نیز در آنان متوقف می شود. پس اگر کودک شما برای مثال از تنها به دستشویی رفتن می ترسد و در آن شرایط قرار می گیرد ممکن است این واکنش احتمالی را از خود نشان دهد.
- تماشای فیلم هایی که دارای صحنه های خشونت آمیز و ترسناک است. خیلی از والدین اصلاً متوجه این موضوع نیستند که فیلم هایی که مناسب سن کودک نیست و او صحنه هایی را می بیند که برای او مناسب نیستند چقدر از نظر روانی به کودک آسیب می زند که یکی از همین آسیب ها ترس خیلی زیاد و ناخن به دندان گرفتن است که ممکن است این ترس ادامه دار باشد و نیاز به درمان داشته باشد.
- کودکانی که در خانواده های آشفته پرورش می یابند به احتمال بیشتری این رفتار را از خود نشان می دهند. دیدن درگیری ها و دعواهای والدین باعث می شود که کودک استرس و اضطراب زیادی را تجربه کند که معمولاً یکی از واکنش های اصلی در این زمان ها جویدن ناخن ها است. گاهی اوقات لازم است که برای درمان کودک از مشاوره خانواده نیز استفاده شود زیرا علت زیربنایی رفتار در خانواده است. مشاوران مرکز فراز جلسات مشاوره خانواده زیادی را برای حل کردن مشکل کودکان برگزار کردند.
- گاهی اوقات این رفتار به عنوان یک نشانه برای اختلالات دیگر است. و یا با اختلال های دیگری همبودی دارد. برای مثال افرادی که دچار عقب ماندگی ذهنی هستند گاهی اوقات این رفتار را به عنوان یک عادت رفتاری غلط از خود نشان می دهند. یا کودکانی که دچار شب ادراری هستند نیز زمانی که سرزنش می شوند و احساس خجالت زدگی و شرم می کنند این رفتار را از خود نشان می دهند. یا افرادی که دچار اختلال بیش فعالی هستند به خصوص در دوران نوجوانی که بارز ترین نشانه آن احساس بی قراری است و نوجوان برای اینکه خود را آرام کند دست به این رفتار می زند.
- خیلی از رفتارهای والدین باعث ایجاد اضطراب در کودک می شود مانند توقعات بیش از اندازه و فراتر از توان کودک؛ به خصوص دانش آموزان، بایدها و نباید های تربیتی سختگیرانه که معمولاً تخطی کردن از آنها پیامد های منفی زیادی برای کودک دارد و همین سبب اضطراب و آشفتگی کودک می شود. لازم است که والدین با سطح توانمندی های کودکان خود در هر سنی آشنا شوند و از آنها توقعاتی متناسب با سن و توانمندی هایشان داشته باشند.
- کودکانی که در مدرسه مورد آزار و اذیت دیگران قرار می گیرند و یا کودکانی مورد سوء استفاده جنسی قرار می گیرند و معمولاً از ترسشان این موضوع را از بقیه پنهان می کنند نیز اضطراب زیادی را تجربه می کنند که یکی از نمود های آن جویدن ناخن ها می باشد.
از آنجایی که علت زیربنایی این رفتار اضططراب است. برای درمان آن نیاز است که رفتار کودک در بستر خانواده مورد بررسی دقیق قرار بگیرد و اگر کودک شما این رفتار را بیشتر از سه ماه انجام دهد به این معنی است که شما نیاز دارید تا با کمک یک مشاور کودک حرفه ای به بررسی علل رفتار بپردازید و برای درمان آن اقدام کنید.
نگارنده: امنه کشاورز کارشناس ارشد مشاوه