سوء استفاده عاطفی شامل کنترل شخص دیگری با استفاده از احساسات برای انتقاد، شرمساری، سرزنش یا دست‌کاری آنهاست. در حالی که بیشتر در روابط همسریابی و ازدواج رایج است، سوء استفاده ذهنی یا عاطفی می‌تواند در هر رابطه‌ای رخ دهد – از جمله در بین دوستان، اعضای خانواده و همکاران. یکی از بدترین انواع آن هم سوء استفاده از کودکان است.
به‌طورکلی، یک رابطه زمانی از نظر عاطفی توهین‌آمیز است و می‌تواند موجب سوء استفاده از فرد شود که یک الگوی ثابت از کلمات توهین‌آمیز و رفتارهای قلدرانه در آن وجود داشته باشد که به موجب آن عزت نفس فرد تحلیل رفته و سلامت روان او تضعیف می‌شود. در این شرایط باید برای درمان مشکل عزت نفس پایین اقدام کرد. هدف اصلی سوء استفاده عاطفی کنترل طرف مقابل از طریق بی‌اعتبار کردن، منزوی کردن و ساکت کردن او است.
تشخیص این نوع رفتارها بسیار سخت است، چرا که می‌تواند بسیار ظریف و موذیانه باشد. افراد در هر سن و جنسیتی می‌توانند یا سوء استفاده کننده باشند یا اینکه مورد سوء استفاده عاطفی قرار بگیرند. سوء استفاده‌کنندگان عاطفی از تاکتیک‌های مختلفی استفاده می‌کنند تا شما را بترسانند یا از نظر ذهنی شما را پریشان کنند – در نتیجه تعادل قدرت در رابطه را به نفع خود تغییر می‌دهند.
راه های تشخیص سو استفاده عاطفی
برای تشخیص سوء استفاده عاطفی باید نشانه‌ها را دنبال کرد. اگر برخی از رفتارها و موقعیت‌ها را مشاهده کنید که نشانه‌های سوء استفاده عاطفی در آنها وجود دارد، می‌توان آزار عاطفی را تشخیص داد. افراد سوء استفاده‌گر ممکن است از تاکتیک‌های مختلفی برای انجام این کار استفاده کنند. اگر رفتارهای زیر را مشاهده کردید، می‌توانید تشخیص دهید که مورد سوء استفاده قرار گرفته‌اید:
- مسخره کردن، زیر سوال بردن و انتقاد کردن‌های مداوم
- استفاده از لقب‌های تحقیرآمیز مانند احمق یا بازنده
- ترور شخصیتی
- ایجاد حس شرمساری در شما
- شوخی‌های بی مزه و تخریب کننده که بیشتر جنبه مسخره کردن یا توهین دارد.
- کنترل کردن شما برای انجام هر کاری
- مجبور کردن شما برای کنار گذاشتن برنامه‌ها و کارهایی که به آن علاقه دارید.
- تهدید کردن
- جاسوسی و دخالت در انجام هر کاری
- باج گیری عاطفی
این کارها و رفتارهایی از این دست همگی می‌توانند به شما کمک کنند تا سوء استفاده عاطفی را تشخیص دهید. قرار گرفتن در این موقعیت‌ها همگی می‌تواند نوعی سوء استفاده کردن عاطفی باشد. در کنار این رفتارها، احساساتی که تجربه می‌کنید و تغییرات منفی که در زندگی شما ایجاد شده هم می‌تواند به تشخیص چنین ارتباطات منفی و مخربی کمک کند.
راه های نجات از سو استفاده عاطفی
اولین قدم برای برخورد و مواجه شدن با یک رابطه آزار دهنده عاطفی، شناخت سوء استفاده است. شما باید در وهله نخست تمامی جنبه‌های سوء استفاده را بشناسید و آنچه که تجربه کرده‌اید را تصدیق کنید. با صادق بودن در مورد آنچه تجربه می‌کنید، می‌توانید دوباره کنترل زندگی خود را به دست بگیرید.
انواع سوء استفاده عاطفی
سوء استفاده عاطفی می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد، از جمله:
- اتهامات تقلب یا سایر نشانه‌های حسادت و مالکیت
- بررسی مداوم یا تلاش برای کنترل رفتار فرد مقابل
- بحث مداوم یا مخالفت کردن
- انتقاد کردن
- منزوی کردن فرد و جدا کردن او از خانواده و دوستان
- نام‌گذاری و توهین کلامی
- امتناع از شرکت در رابطه
- شرمساری یا سرزنش کردن
- بی‌اهمیت جلوه دادن نگرانی‌های طرف مقابل
- خودداری از محبت و توجه
- رابطه شما ممکن است در ابتدا عادی و محبت‌آمیز به نظر برسد، اما با این نوع سوء استفاده عاطفی در ادامه رابطه (با پیشرفت رابطه) طرف مقابل در تلاش است تا شما را کنترل کند.
عوارض سو استفاده عاطفی
تحقیقات نشان می‌دهد که عواقب و عوارض سوء استفاده عاطفی به همان شدت آزار جسمی است، با این تفاوت که این نوع آزار می‌تواند زخم‌هایی را در روح و روان فرد ایجاد کند که به او احساس شک و تردید، بی‌ارزش بودن و نفرت از خود را می‌دهد.
زمانی که سوءاستفاده کردن عاطفی بسیار شدید و مداوم باشد، فرد تمام احساسات خود را از دست می‌دهد. انتقادهای مداوم، تهمت زدن‌ها و رفتارهایی مشابه می‌تواند موجب شود حس فرد به حدی از بین برود که دیگر نمی‌تواند به‌صورت واقع‌بینانه خود را ببیند. اکثر افرادی که مورد سوء استفاده قرار گرفته‌اند مدام از خود انتقاد می‌کنند و در حال سرزنش کردن خودشان هستند.
کنار کشیدن از روابط و دوستی‌ها، عدم حضور در جمع و حتی بروز تعدادی از مشکلات سلامتی از جمله عوارض آزار است. اثرات سوء استفاده بر سلامت روان شامل افسردگی، اضطراب و گاهی اوقات ایجاد یک اختلال خوردن است. آزار عاطفی می‌تواند بر فرد تأثیر فیزیکی هم بگذارد و باعث ایجاد زخم معده، تپش قلب و بی‌خوابی شود.
راه های پیشگیری از سو استفاده عاطفی
راه پیشگیری از سوء استفاده این است که از درگیر شدن با یک آزارگر عاطفی خودداری کنید، یا اگر خود را درگیر او می‌بینید، آن رابطه را ترک کنید و برای یادگیری مهارت‌های مناسب برای جذب و برقراری یک رابطه سالم وارد یک دوره درمانی شوید. در نظر داشته باشید که به هیچ عنوان نباید به خواسته‌های فرد سوءاستفاده گر توجه کنید.
هر وقت در یک رابطه رفتارهایی را شناسایی کردید که کنترلی و بر اساس قلدری هستند سعی کنید با یک نه آن موقعیت را ترک کنید. نه گفتن را تمرین کنید و همیشه سعی کنید روی خواسته‌ها و تمایلات خودتان تمرکز کنید. شرکت در دوره‌های افزایش اعتمادبه‌نفس، کمک گرفتن از یک درمانگر یا مشورت کردن با یک دوست مطمئن می‌تواند به شما کمک کند تا از مورد سوء استفاده قرار گرفتن جلوگیری کنید.
هر وقت در موقعیتی قرار گرفتید که شاهد رفتارهای آزاردهنده بودید، در مورد آنها صحبت کنید. در مورد انتظاراتتان واقع‌بین و قاطع باشید و همیشه سعی کنید خواسته‌هایتان را در اولویت قرار دهید.
شما می‌توانید از طریق سایت فرازمشاور با بهترین روانشناسان در ارتباط باشید. در فراز مشاور علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره دکتر روانشناس آنلاین وجود دارد.