زمانیکه اختلال وسواس یا ocd در فردی وجود دارد، در واقع فرد خود را مجبور به انجام یکسری امور می داند، اگر این اجبار در حدی باشد که زندگی روزمره فرد را مختل کند و بیش از یک الی دو ساعت در روز را به این افکار وسواسی اختصاص دهد، می توان عنوان اختلال روی آن گذاشت. در واقع وسواس نوعی اختلال اضطرابی است زیرا ریشه وسواس در اضطراب و دلهره فرد است. وسواس به انواع فکری و رفتاری طبقه بندی می شود که “وسواس مطالعه” یا “حساسیت مطالعه” یکی از آن هاست.
وسواس مطالعه:
فردی که به وسواس مطالعه مبتلاست، دچار دلهره و نگرانی هایی است که او را وادار به دوباره خوانی و تکرار می کنند و فرد برای کاهش این اضطراب هر مطلب را بارها و بارها مطالعه می کند. در واقع دانش آموز دایم با خودش فکر می کند که آیا مطلب را متوجه شده یا نه، بنابراین مجدد مطلب را می خواند تا خیالش راحت شود که مطلب برایش جاافتاده است.
برای شناخت بهتر وسواس و حساسیت مطالعه بهتر است در ابتدا به علل آن بپردازیم.
علل وسواس مطالعاتی یا حساسیت مطالعه:
- یکی از عواملی که می تواند علت وسواس در مطالعه باشد، فکرکردن، همزمان با درس خواندن است. این فکرها می تواند علت وسواس مطالعاتی باشد. مثلا فکر کردن به نتیجه بعد از آزمون، عکس العمل معلم، سخت یا آسان بودن آزمون، مهمانی شب قبل، برنامه تفریحی آخر هفته یا هر فکر مزاحم دیگر.
- نداشتن روش مطالعه صحیح و باورهای غلط مطالعاتی می تواند یکی از علل وسواس مطالعه باشد، مثلا این طرز فکر که یک صفحه را باید کامل حفظ کنم و بعد سراغ صفحه دیگر بروم یا اینکه بدون خلاصه نویسی باید همه جملات بلند و طولانی را حفظ کنم و دقیقا مطابق جملات کتاب آنرا به خاطر بسپارم.
- کلمه به کلمه خواندن و همچنین کند خواندن مطالب هم باعث می شود فرد دچار وسواس شود، بنابراین اگر فردی مهارت تندخوانی را به خوبی نداند، احتمال دارد به مساِله وسواس مطالعاتی دچار شود.
- کمال گرایی می تواند یکی از علل دیگر وسواس مطالعه باشد. البته در این زمینه کمال گرایی منفی بیشتر مد نظر است. معمولا این دانش آموزان تصور می کنند باید ۱۰۰٪ مطالب را به صورت تمام و کمال بخوانم و به ۷۰ یا ۸۰ یا حتی ۹۰ درصد مطالب هم راضی نیستم. در واقع این اجباری که فرد برای خودش قایل می شود باعث می شود دچار افکار وسواسی و کمال گرایانه شده و حساسیتش در مطالعه افزایش یابد.
بعد از بررسی علل وسواس مطالعه، بهتر است به ارایه یکسری راهکارهای ساده برای رفع این موضوع بپردازیم:
راهکارهایی برای برطرف کردن وسواس مطالعاتی یا حساسیت مطالعه:
- میزان و مقدار مطالعه خود را از قبل مشخص کنید: یکی از بهترین راه ها برای پیشگیری از وسواس مطالعه این است که نقشه راه و زمان طی کردن مسافت راه را از قبل مشخص کنید، مثلا به خودتان بگویید فصل اول شیمی را در طول یک ساعت مطالعه می کنم، باید مراقب بود که این زمان بندی و حجم به صورت معقول و مناسب انتخاب شود ، نه کمال گرایانه(حجم زیاد و مدت کم) نه دست پایین (حجم کم و زمان زیاد) با این روش شما بر اساس زمان بندی می توانید متوجه شوید که در حال مطالعه با وسواس هستید یا خیر. مثلا اگر با گذشت نیم ساعت متوجه شدید که فقط سه صفحه از فصل شیمی را خوانده اید و ده صفحه دیگر باقی مانده احتمالا دچار کندخوانی و وسواس مطالعه شده اید.
- برگشت خوانی ممنوع! دوباره بازگشتن به کلمه ها و خطوط و پارگراف های قبلی، خود نوعی وسواس مطالعاتی به حساب می آید. برگشت خوانی یکی از عادات مطالعاتی بدی است که زمان و وقت شما را تلف می کند. یکی از کارهایی که مانع برگشت خوانی می شود این است که یا یک کارت تهیه کنید و یا اینکه دفتر مخصوصی داشته باشید و هر پاراگراف و مبحثی را که مطالعه کردید، آن کارت یا دفتر را روی آن پاراگراف بگذارید و سراغ پاراگراف بعدی بروید. این روش باعث می شود که چشمتان به مطالب قبلی نخورد وبرای دوباره خوانی آن وسوسه نشوید!
- انتظار نداشته باشید بار اول به همه جزئیات متن مسلط شوید: اگر از خودتان انتظار داشته باشید که از همان دور اول به تمام مطالب مسلط شوید، می بینید که برای مطالعه حتی یک مبحث کوتاه باید زمان خیلی زیادی صرف کنید که این کار نوعی وسواس مطالعاتی به حساب می آید، بنابراین بهتر است یا مطالب را در چند روز مرور کنید یا اینکه چند دور بخوانید و در هر دور خواندن، انتظارتان برای یادگیری مطالب بالاتر ببرید. به یاد داشته باشید که مرور در چندین مرحله به جای یک مرحله باعث عدم فراموشی مطالب و همچنین منتقل شدن آن به حافظه بلند مدت شما می شود که این امر در دروس حفظ کردنی بسیار مفید است.
- مطالب را برای خودتان توضیح دهید: بعد از اتمام مطالعه، کتابتان را ببندید و هرآنچه که به یاد دارید را برای خودتان توضیح دهید (می توانید جلوی آینه اینکار را انجام دهید که بسیار تاثیر گذار است) و یا اینکه روی دفتر یا کاغذی هر آنچه را از درس به یاد دارید بنویسید. بعد از اینکار ببینید کدام قسمت ها را از قلم انداختید یا فراموش کردید، برای مرور به سراغ همان قسمت های کتاب بروید نه اینکه مجدد کل مباحث را دوره کنید.
- یکی از بهترین و موثرترین روش های مطالعاتی خلاصه نویسی است. این روش در کاهش وسواس مطالعاتی نیز بسیار مفید است. مباحثی را که مطالعه می کنید می توانید یا در حاشیه کتاب و یا در دفتری مجزا خلاصه نویسی کنید و هنگام مطالعه مجدد همان خلاصه ها را مرور کنید. این روش باعث کاهش در استرس شما به خصوص در شب های امتحان و بالطبع کاهش حساسیت مطالعاتی تان خواهد شد.
دوستان عزیز، امیدوارم با مطالعه این مقاله بتوانید تا حدی بر وسواس مطالعاتی خود غلبه کنید.
موفق و پیروز باشید.
سحرافراز، کارشناسی ارشد مشاوره