گسترش فناوری در هزاره سوم چنان شتابان است که انسان را بهت زده می کند و مجالی برای تفکر و تدبر در کنترل آن نمی دهد. فناوری، مقوله ای برخاسته از نیازهای بشر است. نیاز به رابطه، نیاز به آرامش، اما سوالی که مطرح است اینکه آیا با گسترش روز افزون فناوری، روابط انسانی بهبود یافته؟ آیا در خصوص استفاده صحیح از فناوری آگاه تر شده است
تضعیف روابط حقیقی و غیر مجازی انسانی و ناآگاهی و بی قراری های ناشی از استفاده غیر اصولی از فناوری، گاه باعث بر هم خوردن آرامش انسان شده است. چه بسیار کودکان و نوجوانانی که به خاطر فقر فرهنگی در استفاده صحیح از فناوری، اسیر آن شده و زمینه های اعتیاد به فناوری برای شان به وجود آمده است. و چه بسیار والدینی که به خاطر عدم آگاهی، فرزندان خود را به ورطه ی رفتارهای اعتیادآمیز در فناوری کشانده اند.
در کشورهای در حال توسعه ای همچون کشور ما سرعت فناوری و ورود تجهیزات دیجیتال چنان است که غالباً فرصت کمتری برای ایجاد فرهنگ سازی و استفاده صحیح از فناوری برای خانواده ها فراهم می گردد. در حقیقت والدین دنیای مدرن، اولین گروهی هستند که بیشترین نیاز به کمک دارند. به این دلیل که والدین با موضوعی مواجه هستند که بسیاری از آن ها در طول بزرگ شدن خود، با آن درگیر نبودند.
اکثر والدین دنیای مدرن، در سنین کودکی خود دارای رایانه و وسایل فناوری نبودند. بنابراین بسیاری از والدین در عصر دیجیتال، در حال یادگیری فرزندپروری متناسب با این زمانه هستند. والدین به راهنمایی و آموزش نیاز دارند تا بدانند چگونه فرزندانشان را با فناوری بزرگ کنند. سوال مهمی که در اینجا مطرح است آن است که در چه سنی باید آموزش های لازم برای استفاده صحیح از فناوری را به کودکان ارئه داد؟
والدین چه کاری می توانند انجام دهند:
استرس ناشی از ورود به سیستم های آنلاین به زندگی افراد یک بخش جدا نشدنی دنیای مدرن است. استفاده صحیح از فناوری به خصوص سیستم های آنلاین می تواند به عنوان ابزاری مهم در آموزش کودکان محسوب شود. به علاوه، می توانند بسیار مفرح و اطلاع دهنده هم باشند. با این حال، این ابزارها می توانند به طور وسوسه انگیز کودکان را قادر سازد تا از شرایط خاصی فرار کنند.
کودکان می توانند به طور ناشناس وارد اتاق های گفت و گو (چت روم) شوند و با دوستانی در توییتر صحبت کنند، به بازی های هیجان و چالش برانگیز در دنیای مجازی بپردازند. در واقع با فشار دادن دکمه یک ماوس وارد دنیایی متفاوت شوند. دنیایی که مشکلات واقعی در آن ها مطرح نیستند و تمامی چیزهایی که آرزو دارند می توانند تحقق یابند و هر تجربه ای امکان پذیر است. با این اوصاف والدین چه کاری می توانند انجام دهند؟
مجموعه هفت گانه گام های آموزشی استفاده صحیح از فناوری:
1. دستگاه های دیجیتال به عنوان نگه دارنده کودک استفاده نشود
یک نکته بسیار مهم این است که والدین نباید از دستگاه های دیجیتال به عنوان پرستار کودک استفاده کنند. در حقیقت این مسئله دلیل اصلی و شماره یک گیر افتادن افراد کم سن و سال تر (کودکان خردسال) در قلاب فناوری است. ذهن یک کودک همانند یک بوم نقاشی بدون تصویر است. وقتی کودک را در موقعیت سیستم های آنلاین قرار می دهیم، الگوهای غلط رفتاری و عادتی در او بیشتر شکل می گیرد.
شاید والدین زمانی که به مشاهده کودکان خود می پردازند، که در بازی های آنلاین و کامپیوتری چقدر ماهرانه بازی می کنند، شوکه شوند. کودکان ورای آنچه یک تبلت یا لپ تاپ ایجاد می کند، نیازمند تحریک ذهنی هستند. پژوهش ها نشان داده اند که بازی های آنلاین به آن اندازه که افراد باور دارند آموزشی نیستند. برای کودکان خردسال حتی استفاده صحیح از فناوری هم برایشان مضر است.
والدینی که کودکانشان در سنین پایین کارشان را با رایانه آغاز می کنند نمی دانند که ممکن است مشکلات فزاینده ای در پیش رو داشته باشند. استفاده صحیح از فناوری برای کودکان خوب است اما نه در سنین پایین و در تمامی زمان ها. پس هرگز از فناوری به عنوان نگه دارنده کودک یا پرستار استفاده نکنید.
2. به کودک خود استفاده مسؤلانه از فناوری را بیاموزید:
برای انجام این مرحله، ابتدا نیاز است والدین، خود مسئولانه از رایانه و سیستم های آنلاین استفاده کنند. غالباً دیده می شود که والدین یک تبلت یا هرگونه ابزار هوشمند را به کودک می دهند، بدون اینکه نحوه استفاده صحیح از فناوری را به کودک آموزش دهند یا در خصوص نظارت بر کودک فکر کنند.
در صورتی که تصمیم گرفتید تلفنی را برای کودک تان تهیه کنید، مواردی وجود دارد تا والدین به فرزندان خود بیاموزند تا به شکل مسئولانه تری رفتار کنند. این موارد عبارتند از:
الف) قرار دادن گذر واژه (پسورد) برای دستگاه، اولین شرط حفاظت از اطلاعات شخصی کودک از دزدان و شیادان می باشد.
ب) افراد مهم در فهرست تماس های کودک قرار داده شوند.
ج) توصیه می شود قوانین مدرسه در خصوص تلفن همراه با قوانین منزل هماهنگی داشته باشند.
د) یم جلسه خانوادگی برگزار شود تا مهمترین قوانین و استثناهای توافق نامه برای داشتن و استفاده صحیح از فناوری به بحث گذاشته شود.
و) نرم افزارهای امنیتی در موبایل یا تبلت کودک تان نصب کنید. این نرم افزارها کودکان را از دانلود برنامه های نامناسب که از طریق آن ها بتوانند به دیدن وب سایت های ناامن و غیر مجاز بروند محافظت می کنند.
3. باید مراقب بود که اعتیاد به فناوری، چگونه خانواده را تحت تاثیر خود قرار می دهد:
مانند سایر اعتیادها، استفاده از بازی های الکترونیکی، راهی برای فرار از مشکلات و نوعی خود درمانی برای ایجاد احساس بهتر در خود فرد است.
4. عوامل خطر در کودک شناسایی شود:
آنچه که ممکن است کودکان را در معرض خطر قرار دهد، شرایط روان شناختی و اجتماعی است که آن ها در پیش رو دارند. برای مثال بازی های رایانه ای، راهی برای سازگاری با این شرایط است. مثلاً کودکی در مدرسه مورد پذیرش اجتماعی نیست و احساس عدم کفایت می کند، ممکن است در بازی خود را به جای قهرمانان بازی قرار دهد و بخواهد از شدت آسیب های روانی اش کم شود.
5. کودک تشویق شود که به فعالیت های دیگر بپردازد:
به عوض اینکه یک بازی رایانه ای خریداری شود و طی آن، ورزش هایی هم چون فوتبال به شکل رایانه ای انجام شد بهتر است کودک به بازی های واقعی سوق داده شود.
6. علائم هشدار دهنده اعتیاد را فرا بگیریم:
قرار گرفتن زیاد در برابر نمایشگرها می تواند منجر به خطرات متعددی شود که مهمترین آن ها عبارتند از : افزایش خطر چاقی در کودکان/مشکلات کودک در به خواب رفتن و بدخوابی در شب/ احتمال افزایش مشکلات توجه و حواس پرتی در کودک/احتمال افزایش اضطراب افسردگی در کودک/ ضعف عملکرد رد فعالیت های کار و مدرسه/ مشکلات سلامت ناشی از بی توجهی نسبت به بدن
7. هنگام مشاهده مشکلات، مداخله صورت گیرد:
بهتر است والدین در مورد فرزندشان بیشتر بدانند. والدین باید نقش الگوی مثبتی را ایفا کنند. هم چنین آن ها باید راه هایی برای حل مشکلات، شاد بودن و مدیریت استرس را بدون استفاده از اینترنت به فرزندشان مشان دهند. به خاطر داشته باشید والدین باید خود نمونه ای از استفاده صحیح از فناوری باشند.
نگارنده : زینب پندار، دانشجوی دکترای مشاوره تخصصی