دشنام دادن در کودکان

دشنام دادن کودکان یکی از رفتارهایی است که بیشتر والدین با آن درگیر هستند و معمولاً این سؤال را دارند که باید چه برخوردی با کودکی که ناسزا می گوید و یا دشنام می دهد داشته باشند؟ یا اصلاً برای خانواده ها سؤال است که فرزنداشان این حرف ها را از کجا یاد گرفته است؟ و گاهی اوقات پدر و مادر هایی که به مرکز مشاوره فراز مراجعه می کنند به دنبال راه حلی برای رفع کردن این مشکل هستند. تقریباً می توان گفت همه کودکان با ورود به سن 4 یا 5 سالگی گاهی اوقات حرف ها و کلماتی را بر زبان می آورند که باعث تعجب والدین می شود. و گاهی اوقات آن کلمات را در موقعیت هایی به زبان می آورند که باعث شرمندگی والدین می شود.

علل دشنام دادن کودکان

اولین کاری که باید برای رفع کردن این رفتار در کودکان انجام داد بررسی کردن علل این رفتار هاست. والدین باید بدانند که کودکشان چرا دست به چنین رفتارهایی می زند. گاهی اوقات بر طرف کردن علت باعث بر طرف شدن خود رفتار نیز می شود. برای مثال:

1. شنیدن دشنام یا فحش از دهان دیگران: بیشتر اوقات کودکان 4 یا 5 ساله اصلاً معنی کلماتی که بر زبان می آورند را نمی دانند، و فقط به صرف اینکه آن کلمات را از کسی، یا در جایی شنیده اند بر زبان می آورند. مثلاً در یک فیلم دیده اند که وقتی فردی عصبانی می شود کلماتی را برزبان می آورد که بقیه را تحت تأثیر قرار می دهد. و کودک نیز این کلمات را تکرار می کند.
2. گاهی اوقات کودک با کلمات رکیک و زشت آشناست و می داند که والدین از این رفتار او ناراحت و یا عصبانی می شوند. اما برای اینکه جلب توجه کند به ناسزا گویی متوسل می شود. به خصوص که در دوران نوجوانی این رفتار بیشتر دیده می شود که والدین باید بر روی ارتباط مؤثر خود با کودکان تمرکز بیشتری داشته باشند و با کمک یک مشاور روش هایی برای برخورد درست با کودکانی که به دنبال جلب توجه هستند داشته باشند. مرکز مشاوره فراز با ارائه خدمات مشاوره ای در زمینه کودک و نوجوان می تواند راهکارهای مناسبی را در اختیار شما قرار دهد.
3. فراموش نکنید که والدین اصلی ترین و اولین الگوی رفتاری کودکان هستند پس اولین کار این است که شیوه های رفتاری خود را مورد بررسی قرار دهید و توجه داشته باشید که کلمات و تکیه کلام هایی که خود شما به عنوان الگوی رفتاری فرزندتان مورد استفاده قرار می دهید ممکن است علت بدهانی کودکان باشد. جو خانوادگی بسیار بر رفتار کودکان و صحبت کردن کودکان تأثیر می گذارد. که نوع مکالمه و تعامل والدین با یکدیگر و کودک؛ بخشی از همین جو خانوادگی است.
4. بیشتر اوقات کودکانی که می دانند نباید دشنام و ناسزا بگویند در مواقعی که عصبانی و خشمگین می شوند کنترل خود را از دست داده و متوجه حرف های زشت و دشنام هایی که می دهند نیستند پس کنترل خشم در این مواقع بسیار مهم است . کنترل خشم به عنوان یکی از مهارت های زندگی باید به کودکان آموخته شود. مرکز مشاوره فراز دوره های آموزش مهارت های زندگی برای کودکان را ارائه می دهد که می تواند یکی از راهکارهای مؤثر در کنترل رفتار ناسزا گویی باشد.

راهکارهای مؤثر

یکی از عمده ترین راهکارهای مؤثر همان طور که در قسمت های قبلی گفته شد برطرف کردن علل احتمالی دشنام دادن و ناسزا گویی است. مانند آموزش کنترل خشم برای کودکانی که پرخاشگر هستند. اما باید یادمان باشد که پیشگیری همواره مقدم بر درمان است. حالاچه راهکارهای دیگری برای برطرف کردن پیشگیری این رفتار وجود دارد؟

1. صحبت کردن درباره ارزش های خانوادگی: خیلی از والدین به شدت از دشنام دادن در کودکان شان نگران هستند و خیلی مؤدب بودن برای آنها مهم است. پس بهترین کار این است که در جمع های خانوادگی که والدین و فرزندان درکنار یکدیگر هستند درباره ارزش ها و اولویت های خانوادگی صحبت کنند تا فرزندان از ارزش های اخلاقی خانواده خود آگاه شوند برگزاری جلسات صمیمانه خانوادگی یکی از بهترین راهکارها است. مطمئن باشید فرزندان شما نیز به ارزش های خانوادگی اهمیت می دهند این کار در پرورش هوش اخلاقی نیز در کودکان بسیار تأثیرگذار است.
2. قانون بگذارید: هر اجتماعی قوانینی دارید هرچند که نانوشته باشد. پس خانواده نیز به عنوان اولین و کوچکترین واحد اجتماع باید دارای قوانینی باشد. از آنجایی که در کودکان تفکر انتزاعی دیرتر رشد می کند باید قوانین به صورت عینی وضع شود، و برای کودکان بازگو شود. یادتان باشد رفتار قاطعانه کلید ایجاد ارتباط مؤثر است به خصوص در ارتباط با نوجوانان. آنها باید قاطعیت شما را در الزام به اجرای قوانین درک کنند. طبیعتاً جایی که قانونی نباشد بی قانونی حکم فرماست. نکته مهم دیگر اینکه ابتدا خودتان باید به قوانین خانوادگی پایبند باشید. مانند راستگویی، احترام به یکدیگر، رعایت خرده قوانین خانوادگی و … .
3. به فرزندتان احترام بگذارید: همه ما با دوستان، آشنایان و اقوام با احترام خاصی صحبت می کنیم و نگران این هستیم که با رفتارمان آنها را آزرده نکنیم اما در رفتار با فرزندمان و گاهی همسرمان اصلاً به این موضوع توجه نمی کنیم. در صورتی استفاده از کلمات محترمانه و رعایت ادب در صحبت کردن با فرزند و از همه مهمتر همسر – چون کودکان شاهد تعامل شما با همسرتان هستند و جو حاکم بر تعامل را کاملاً درک می کنند – باعث می شود تا کودکان نیز از این رفتار شما تبعیت کنند.
4. هنگامی که برای بدهانی و دشنام دادن کودکان قانون وضع می کنید باید برای تخطی از این قوانین نیز مجازات هایی در نظر بگیرد. رویکرد رفتارگرایی به شدت به این گونه تکنیک ها معتقد است و خیلی از مشاوران کودک از تکنیک هایی که متوجه پیامد رفتار است استفاده می کنند. مانند استفاده از یک قلک برای زمانی که کودک شما بددهانی می کند یک سکه و یا مقداری از پول توجیبی اش را در قلک بی اندازد. و خیلی از تکنیک های گوناگون و متنوع دیگر که می توانید با کمک گرفتن از یک مشاور کودک از آنها استفاده کنید. مشاوران کودک مرکز مشاوره فراز می توانند تکنیک های گوناگونی را برای استفاده از این راهکار در اختیار شما قرار دهند.
5. تشویق و پاداش در نظر بگیرید. برای کودکانی که دشنام می دهند و ناسزا می گویند و حالا قرار است که با کمک شما این رفتار را ترک کنند علاوه بر تعیین مجازات باید برای رفتارهای خوبشان نیز تشویق شوند تا لذت حاصل از رفتار خوب باعث تداوم آن رفتار شود. یک تکنیک خیلی ساده برای کودکان پیش دبستانی استفاده از درخت تشویق است. اینکه با هر کار خوب و یا حرف خوب یک میوه یا شکوفه به درخت اضافه کنید و در پایان یک هدیه برای کودکان تهیه کنید گاهی اوقات نیازی به خرید هدیه هم نیست زیرا همان شکوفه می تواند به عنوان یک هدیه معنوی برای کودک بسیار خوشایند باشد. تشویق های کلامی نیز فراموش نشود.

راه های بسیاری برای مقابله با رفتار بددهانی و ناسزاگویی در کودکان و نوجوانان وجود دارد که شما می توانید علاوه بر قوانین کلی که ذکر شد با توجه به شرایط ویژه و متفاوتی که فرزندتان دارد با کمک یک مشاور کودک و نواجوان بهترین راهکارها را بکار بگیرید. مشاوران کودک در کلینیک روانشناسی و مشاوره فراز آماده ارائه خدمات در این زمینه هستند.