کاهش اضطراب و ترس های کودکان با قصه گویی

کاهش اضطراب و ترس که یکی از انواع هیجان هایی است که کودکان در سنین 6 تا 11 سالگی تجربه می کنند؛ معمولاً چالش هایی را برای خانواده ها به خصوص مادر ها ایجاد می کنند. در نتیجه برخورد مناسب با این اضطراب ها و ترس ها از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا اگر به اضطراب ها توجه نشود ممکن است در کودک باقی بماند و در موقعیت های حساس زندگی بر عملکرد آنها تأثیر منفی بگذارد و حتی در سنین مدرسه منجر به اضطراب تحصیلی شود. و یا برخی از ترس ها مانند ترس از تاریکی، کابوس دیدن، ترس از تنها خوابیدن و یا ترس از دست دادن پدر و مادر و … که گاهی اوقات باعث آشفتگی شدید در کودک می شود و معمولاً به شکل های گوناگون خود را نشان می دهد مانند پرخاشگری، شب ادراری، ناخن جویدن و حتی استمنا و در نهایت افسردگی.

امروزه پژوهشگران راه های متعددی برای کاهش اضطراب و ترس کودکان یافته اند و پیشنهاد می کنند؛ یکی از این راه ها استفاده از ادبیات و قصه گویی می باشد. در کل قصه و داستان فواید زیادی برای کودکان دارد، در ضمن قصه و داستانی که برای کودکان تعریف می شود آنها با تجارب گوناگون زندگی آشنا می شوند. در واقع قصه ها کاربردهای گوناگونی دارند چه از لحاظ یادگیری مانند افزایش اعتماد به نفس، آموزش مهارتهای زندگی، چه از لحاظ رشدی مانند پرورش خلاقیت در کودکان و چه از لحاظ درمانی. تا جایی که یکی از رویکردهای اصلی در درمان کودکان قصه درمانی است.

در فرزند پروری موفق و مثبت قصه گویی یکی از ابزار های کاربردی والدین برای ارتباط برقرار کردن با کودکان است.روانشناسان و مشاوران از قصه ها برای بررسی مشکلاتی که کودکان دارند استفاده می کنند مانند آزمون اندریافت موضوع کودکان یا CAT که در آن کودکان با دیدن تصاویر حیوانات شروع به قصه گویی می کنند و از آن طریق روانشناس و مشاور با استفاده از دانشی که دارد به بررسی مسائل روانشناختی کودک می پردازد. در مرکز مشاوره فراز آزمون های گوناگونی از کودکان گرفته می شود و آنها به طور کامل مورد سنجش روانشناختی قرار می گیرند تا مشاوران به تشخیص دقیق و درست دست یابند زیرا که پایه ریزی درمان بر اساس تشخیص درست است.

کاربرد قصه گویی در کاهش ترس و اضطراب:

یکی از کابردهای قصه ها که در این مقاله به آن پرداخته می شود کاهش ترس و اضطراب در کودکان است. اضطراب و ترس در کودکان منجر به اختلال در عملکرد تحصیلی، سازش یافتگی اجتماعی، زندگی خانوادگی و روابط با همسالان می شود. در حالی که بسیاری از پژوهش ها از تأثیر مثبت قصه گویی در بسیاری از زمینه ها خبر می دهد. قصه ها به افراد کمک می کنند تا مسائل مهم زندگی را در قالب قصه به کودکان آموزش دهند، به کودک کمک می کند تا بتواند خودش را بهتر بشناسد؛ با هیجانات گوناگون خود آشنا شود، مهارت های گوناگون زندگی را یاد بگیرد، تجاربت جانشینی گوناگونی داشته باشد. برای مثال عاقبت یک رفتار نادرست مثل دروغگویی در قصه بسیار بیشتر برای کودک قابل درک است. راه حل های گوناگون برای مسائل و مشکلات را می توان از طریق قصه به کودکان آموخت، تفکر خلاق را می توان در کودکان پرورش داد، مهارت های ارتباطی را می توان آموزش داد. در واقع قصه گویی مانند بازی کردن و اسباب بازی در شکل گیری شخصیت کودکان نقش دارد. و مهم تر از همه می توان ترس های کودکان را در قالب قصه بررسی کرد به گونه ای که کودک حساسیت کمتری نسبت به ترس های شخصی خود داشته باشد. مثلاً ترس از تاریکی که بسیار در کودکان شایع است را می توان به راحتی با یک قصه با موضوع (ترس از تاریکی) مورد بررسی قرار داد و به کودک آموخت که در تاریکی فقط ممکن است برخی از اجسام ترسناک تر به نظر برسند و علت آن را نیز بیان کرد.

چگونه قصه گوی خوبی شویم؟

برای اینکه به بهترین شکل از قصه ها برای کاهش اضطراب و ترس کودک خود استفاده کنید بهتر است ابتدا با یک مشاور کودک در زمینه مشکل کودک خود به طور اختصاصی صحبت کنید و مشاور موضوع را به طور همه جانبه مورد بررسی قرار دهد و شما را در انتخاب نوع قصه ها راهنمایی کند. گاهی اوقات خیلی از ترس ها و اضطراب های روزمره کودکان را می توان به سادگی با کمک گرفتن از یک مشاور و قصه گویی کاهش داد و یا از بین برد. مشاوران کودک در مرکز روانشناسی فراز به شکل تخصصی بر روی انواع مسائل و مشکلات کودکان در سنین مختلف کار می کنند و می توانند راهنمای خوبی برای شما باشند تا بتوانید قصه گوی خوبی برای فرزندان خود باشید. پس بخش اول در قصه گوی خوب شدن این است که کتابی مناسب برای فرزند خود انتخاب کنید.

موارد دیگری نیز وجود دارد که توجه کردن به آنها می تواند برای شما مفید باشدکه عبارتند از:

1. طول داستان نباید خیلی کوتاه و یا خیلی طولانی باشد.زیرا کودکان به طور طولانی مدت نمی توانند تمرکز و توجه خود را به یک موضوع محدود کنند.
2. برای خواندن قصه محیط مناسبی انتخاب کنید که در این مورد نیز مشاوران کلینیک روانشناسی و مشاوره فراز بهتر می توانند شما را راهنمایی کنند. زیرا این مورد بستگی به مشکل کودک شما دارد. اما به طور کلی باید محیطی آرام، امن و صمیمانه برای کودک خود فراهم کنید.
3. هنگام قصه گفتن زبان بدن خود را با کلام خود همراه کنید تا بیشترین جذابیت را برای کودک داشته باشد این کار به حفظ تمرکز کودک تا انتهای داستان نیز کمک می کند.
4. سعی کنید کودک را با خود همراه کنید، او را وارد جریان قصه کنید. تکنیک جملات ناتمام برای این بخش بسیار کمک کننده است. اینکه جمله ای را ناتمام بگذارید و از کودک بخواهید تا آن را کامل کند. این کار نیز به حفظ تمرکز کودک بر روی داستان کمک می کند.
5. و در آخر تن صدای خود را متناسب با فضای قصه هماهنگ کنید. یک صدای یک نواخت برای چند دقیقه خسته کننده است و می تواند کودک را دلزده کند.
   رعایت تمام نکات بالا به شما کمک می کند تا با راهنمایی یک مشاور کودک و قصه گویی بتوانید به کاهش اضطراب و ترس هایی که کودکان در مقاطع سنی گوناگون با آنها درگیر هستند کمک کنید.

نگارنده: آمنه کشاورز کارشناس ارشد مشاوره