علل و عوامل مؤثر در اختلال استرس پس از سانحه

اختلال استرس پس از سانحه مجموعه ای از علائم می باشد که در مواجهه با حوادث آسیب زای زندگی ایجاد می شود. فرد مجموعه ای از واکنش هایی را به این تجارب نشان می دهد که چون از شدت بالایی برخوردارند و آسیب زا هستند در مجموع از آنها به عنوان اختلال استرس پس از سانحه یاد می شود. فرد بعد از تجربه هولناک و استرس زایی که پشت سر گذاشته مانند از دست دادن عزیزان علائمی را از خود نشان می دهد مانند استرس، ترس، وحشت زدگی، درماندگی و …

این روزها نیز به خاطر همه گیری کرونا افراد خیلی زیادی عزیزان خود را از دست می دهند که می تواند زمینه مناسبی را برای ایجاد این اختلال فراهم کند. فرد تجربه هولناکی که پشت سر گذاشته است را دائماً در ذهن خودش مجسم می کند؛ با وجود اینکه می خواهد از یادآوری آنها اجتناب کند.

تشخیص و شناسایی اختلال استرس پس از سانحه:

موضوع مورد اهمیت درتشخیص اختلال استرس پس از سانحه این است که هم نیاز به زمان دارد و هم باید حوزه های گوناگون زندگی را درگیر کرده باشد. یعنی علائمی که فرد دارد حداقل باید یک ماه طول بکشد و حوزه های مهم زنددگی فرد را مثل حوزه های خانوادگی، شغلی و تحصیلی را تحت تاثیر خود قرار داده باشد.

علل و عوامل مؤثر:

این اختلال مانند سایر اختلال های روانی نمی تواند ناشی از یک علت مشخص و واحد باشد و در واقع یک پدیده زیستی، روانی و اجتماعی است. یعنی در بروز این اختلال مجموعه ای از عوامل دخالت دارند. مانند عوامل ژنتیکی و زیست شناختی و سوابق گذشته فرد. در این مورد می توان گفت افرادی که در کودکی مورد آزار و اذیت فیزیکی، جنسی و روانی قرار گرفته اند بسیار مستعد مبتلا شدن به این اختلال هستند. از دیگر عواملی که می تواند در ابتلا به این اختلال مؤثر باشد می توان به رویداد های پر استرس زندگی اشاره کرد که یکی از ملموس ترین آنها در زمان حال همین بیماری کرونا و تأثیرات عمیق و همه جانبه ای است که در زندگی انسان ها داشته است که باعث می شود انسان سطح بالایی از استرس را تجربه کند.

اختلال استرس پس از سانحه چه علائمی دارد؟

علائم مربوط به این اختلال در سه دسته کلی تقسیم می شود. که عبارتند از:

1. یاد آوری مجدد به شکل های گوناگون: که معمولاً این یادآوری به شدت موجب عذاب و آزار فرد می شود، مانند دیدن مکرر واقعه در رؤیا ، یا گاهی اوقات رفتار هایی از فرد سر می زند یا احساساتی به او دست می دهد از جنس همان احساسات و رفتار هایی است که در زمان واقعه تجربه کرده است. آشفتگی شدید در مواجهه با سرنخ هایی که فرد را به یاد آن واقعه می اندازد و دوباره آن را برای فرد زنده می کند.
2. کوشش برای اجتناب: از آنجایی که فرد با به یاد آوردن حادثه دچار آشفتگی شدیدی می شود. به شدت از هر مکان و اتفاق یا جمعی که او را به یاد آن حادثه یا عزیز از دست رفته می اندازد اجتناب می کند. حتی گاهی اوقات وقایع مربوط به حادثه را نیز به یاد نمی آورد و به طور ناخودآگاه آنها را یادزدایی می کند. که در نتیجه همه این حالات فرد احساسی شبیه به گسستگی از دیگران می کند و فکر می کند که دیگر هیچ حادثه خوشایندی در زندگی او روی نخواهد داد.
3. افزایش انگیختگی: در این اختلال فرد در زمان خوابیدن نیز دچار مشکل می شود. و گاهی اوقات به علت اینکه به شدت هیجانات خودش را سرکوب می کند تا به خیال خودش بتواند کنترل زندگی اش را در دست بگیرد و به زندگی عادی برگردد، دچار انفجار هیجانی می شود؛ هیجاناتی مانند خشم و غم. یا واکنش های شدیدی از خودش نسبت به رویدادهای عادی نشان می دهد. در واقع ظرفیت برانگیختگی فرد کاهش پیدا می کند و هر رویداد کوچکی آنها را برآشفته می کند.

اختلال استرس پس از سانحه بر اساس مدت زمانی که واکنش ها و علائم طول می کشد به دو دسته تقسیم می شود: حاد و مزمن. در نوع حاد علائم تا سه ماه طول می کشد و در نوع مزمن علائم بیش از سه ماه نیز به طول می انجامد.

اختلال و بیماری های همراه ان:

این اختلال به دلیل ماهیت چند وجهی و چند بعدی که دارد میزان شیوع بیماری های همراه با آن زیاد است. تا حدی که تقریباً دو سوم افراد که به این اختلال مبتلا می شوند به دو اختلال دیگر نیز مبتلا هستند که همین امر به پیچیدگی این اختلال می افزاید. شایع ترین این اختلال ها عبارتند از اضطراب، افسردگی، اختلال دو قطبی، اختلال سوگ، اختلال مصرف مواد، اختلالات تجزیه ای و اختلالات شخصیت و همچنین میل به خودکشی در این افراد به وفور به چشم می خورد.

یکی دیگر از اختلال هایی که معمولا به دنباله این اختلال می آید فوبیا است. بسیار افرادی را دیده ایم که بعد از یک سانحه رانندگی که در آن عزیزی را از دست داده اند از رانندگی کردن می ترسند، یا اگر روی یک پل تصادف کرده باشند از رفتن روی پل ها می هراسند. دشواری دیگری که همراه شدن این اختلال با دیگر اختلالات به وجود می آورد این است که اولاً شدت این اختلال را افزایش می دهد و دوم اینکه تشخیص آن را مشکل می کند.

اظهار نظر:

در شرایط کنونی که احتمال ابتلا به انواع اختلالات روانی به شدت افزایش یافته است لازم است آگاهی عمومی افزایش یابد تا افراد بتوانند علائم مربوط به هر اختلال را در خود و دیگران تشخیص دهند و برای درمان به هنگام و مؤثر اقدام کنند.

نویسنده: آمنه کشاورز، کارشناس ارشد مشاوره