مطالعه مانند هر فعالیت دیگری نیاز به مهارت های لازم دارد، اصول مطالعه صحیح به دلیل بازدهی بهتر و بیشتر باعث ایجاد انگیزه در افراد می شود و در نتیجه فعالیت بیشتر در مطالعه را به همراه دارد. یادگیری اصول مطالعه صحیح تاثیر چشمگیری در بهبود افت تحصیلی دانش آموزان دارد. مهارت های مطالعه روشی برای کدگذاری، ذخیره سازی ، نگهداری،بازگویی و استفاده از اطلاعات به شیوه ای مفید است.
اصول مطالعه صحیح یکی از مهم ترین روش های یادگیری است. یادگیری این اصول در همه ی رشته ها و درس ها و برای هر هدفی کاربرد دارد، وقتی برای سخنرانی، امتحان و … مطالعه می کنیم باید این اصول را به کار ببریم. اینکه ما هر کتابی را چطور بخوانیم بستگی دارد به موضوع کتاب و هدفی که ما از خواندن آن کتاب داریم. ابتدا باید اهداف ما مشخص شود، اهداف می توانند امتحان دادن، کسب دانش، شناخت نظریه ها، لذت بردن و… باشند.
بعد از مشخص شدن اهداف باید زمان و حجم کتابی که می خواهیم مطالعه کنیم را مشخص کنیم، این کار از اتلاف وقت و اضطرابی که هنگام خواندن دروس سنگین با حجم بالا به وجود می آید جلوگیری می کند، بهترین زمان مطالعه در طول روز را برای خود پیدا کنید و هر روز صفحاتی را از کتاب مشخص کنید و خودتان را موظف به خواندن آن کتاب کنید. برای شروع ابتدا فهرست مطالب و سرتیترها را مطالعه کنید مثل زمانی که می خواهید کتابی را از کتابفروشی تهیه کنید ، با اینکار دیدکلی از کتاب به دست می آورید. بعد شروع به خواندن سطحی و مقدماتی کنید، در خواندن مقدماتی تمرکز بیشتر بر روی شروع و پایان پاراگراف ها است و خواندن قسمت های خلاصه و جمع بندی و نتیجه گیری کتاب ها در این مرحله ارزش دارد ، چون این قسمت ها چکیده اساسی مطالب مهمی هستند که ما به دنبالشان هستیم.
بعد از نگاه مقدماتی ما نیازمند اطلاعات بیشتری هستیم و این خود نیازمند مطالعه ی دقیق است.
در مطالعه ی دقیق وقتی به قسمت های دشوار کتاب مواجه می شویم آن را علامت بزنید و ادامه ی آن مبحث را مطالعه کنید و بعد از اتمام موضوع مورد مطالعه، مجدد به سراغ مطلب یا مطالب علامت زده بروید، اینکار به آزاد شدن ذهن شما کمک می کند و استرس و اضطراب ناشی از نفهمیدن مطالب از بین می برد. همچنین وقتی مطالب سخت را به بعد موکول می کنید ذهن از دو جهت آن را بررسی می کند و مطلب را با مطالب قبل و بعد مرتبط می سازد.
هنگام مطالعه ی کتب علمی مثل فیزیک، شیمی، ریاضی، زیست و … به چند نکته توجه کنید و آنها را به کار ببرید:
- بر روی تعریف ها و واژه های کلیدی بیشتر تمرکز کنید.
- برای درک بهتر موضوع نمونه و مثال بیاورید.
- وجه مشترک و وجه تفاوت موضوع ها را پیدا کنید.
- هنگام مطالعه بیندیشید و به دنبال جواب سوال هایتان باشید.
- بعد از مطالعه ی متنی یا موضوعی، بلافاصله آن را برای خود توضیح دهید و برداشتی که از آن داشته اید یا مطالبی که از آن فهمیده اید را به صورت خلاصه بنویسید.
- در هنگام خواندن دقیق زیر مطالب مهم خط بکشید و اگر می توانید نکات مهم را در کادر کتاب بنویسید.
- هنگام مطالعه پویا و فعال باشید.
- هنگام مطالعه ی دروسی مثل ریاضی که علاوه بر حافظه ، چگونگی به کارگیری قوانین و فرمول ها اهمیت دارد ، حل مسئله و تمرین بیشتر انجام دهید و مسائل را بارها برای خود بخوانید و حل کنید.
- هنگام آموختن زبان جدید مانند زبان انگلیسی ابتدا بشنوید و بعد بنویسید، به طور مثال می توانید صدای خود یا معلمتان را ضبط کنید و بارها و بارها گوش دهید، آموختن زبان بیشتر از راه شنیدن مدام امکان پذیر است.
- برای فهم بهتر دروس می توانید فلش کارت های ابتکاری درست کنید، بدین صورت که یک سمت فلش کارت را واژگان، فرمول ها ، سوالات و …. را می نویسید و سمت دیگر را به جواب اختصاص می دهید.
پس از مطالعه ی مقدماتی و دقیق برای ثبت بهتر مطالب باید مرور کنیم. در این مرحله باید قسمت های مهم یا قسمت های ناتمام بیشتر مورد توجه ما باشند. مرور مطالب باید مستمر باشد زیرا حافظه بلافاصله بعد از یادگیری افزایش پیدا می کند و این افزایش موقتی است و مجدد دچار افت می شود.
اصول مطالعه صحیح ما را قادر می سازد تا به صورت موثر و آسان به دنیایی از اطلاعات دسترسی پیدا کنیم و همچنین ذهن خود را برای یادگیری بیشتر تشویق کنیم و از یک یادگیرنده ی بی علاقه به یادگیرنده ای فعال و مشتاق تبدیل شویم.
توجه کنید ما برای مطالعه صحیح علاوه بر موارد گفته شده به یادگیری روش های تند خوانی، تقویت حافظه، تکنیک های مدیریت زمان، روش های خلاصه نویسی، روش های افزایش تمرکز، روش های افزایش انگیزه نیازمندیم.
زهرا ابراهیمی، کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی