حفظ انگیزه تحصیلی در دوران کرونا

موضوع انگیزه تحصیلی همیشه برای دانش آموزان، دست اندرکاران آموزشی و والدین موضوع بسیار مهمی بوده و هست. به همین دلیل پژوهش های بسیار زیادی را به دنبال داشته است. انگیزه به عنوان نیروی محرک برای افراد عمل می کند، آنها را به حرکت وا می دارد و انرژی لازم برای ادامه مسیر را برای آنها فراهم می کند.

انگیزه نیرویی درونی است که به رفتارهای بیرونی ما جهت و نیرو می دهد. خیلی اوقات از نبود انگیزه ی تحصیلی صحبت به میان می آید اما باید به این موضوع توجه داشت که انسان هیچ وقت خالی از انگیزه نیست. در واقع وقتی دانش آموزی که صبح از خواب بیدار می شود، دوش می گیرد، به ظاهر خود اهمیت می دهد ، صبحانه می خورد و به دنبال فعالیت هایی غیر از فعالیت های مرتبط با درس و مدرسه می رود نمی توان گفت که این دانش آموز فاقد انگیزه است زیرا نیرویی که او را از رخت خواب بیرون می کشد انگیزه است. اما این نیروی درونی هیچ میل و کششی به سمت فعالیت های آموزشی ندارد.

اهمیت انگیزه در دوران کرونا:

یکی از مهمترین عواملی که روی انگیزه انسان تأثیر می گذارد خلق است. خلق به معنی حال و هوا و احوالات فرد است که عامل مهمی در انگیزه مندی به شمار می رود. وقتی انسان خلق خوبی دارد و حالش خوب است انگیزه بالایی هم دارد اما خلق بد و بی حوصلگی بهترین دانش آموزان را هم از درس فراری می کند و به قول معروف دست و دل او به هیچ کاری نمی رود. یکی از عواملی که به شدت تأثیر منفی روی خلق می گذارد در خانه ماندن در دوران کرونا است. در خانه ماندن ، فعالیت های تکراری و خالی از تنوع باعث پایین آمدن خلق و بی حوصلگی افراد می شود که انگیزه آنها را هم تحت تأثیر قرار می دهد. حالا در این دوران حفظ انگیزه از اهمیت بیشتری برخوردار است زیرا تنها چیزی که دانش آموزان را وادار به درس خواند در این دوران می کند انگیزه است.

• منشأ انگیزه ها

همان طور که قبلا گفته شد انگیزه یک نیروی درونی است و از درون فرد سرچشمه می گیرد و باید تلاش کنیم تا این نیرو را فعال کنیم. برای اینکه بتوانیم این نیرو را فعال کنیم باید بدانیم که منشأ این نیرو کجاست. یکی از مبانی انگیزه نیاز های روان شناختی انسان است. نیرویی که به فرد انگیزه کار کردن می دهد کسب درآمد و از طریق آن برآورده کردن نیاز های اساسی است. نیرویی که به ما انگیزه می دهد برای تلاش و رسیدن به یک موقعیت شغلی خوب جایگاه اجتماعی است که آن شغل به ما می دهد و نیاز ما به احترام و شایستگی را بر آورده می کند. و از همه مهم تر نیرویی که انگیزه تحصیلی دانش آموزان را فعال می کند.

سه نیاز روان شناختی که منشأ انگیزه مندی انسان است عبارتند از: نیاز به احساس شایستگی، نیاز به خود مختاری و نیاز به پیوند جویی.

• نیاز به شایستگی:

یکی از انگیزه ساز ترین نیاز هاست. این نیاز شامل نیاز به مؤثر بودن، کارآمد بودن و به قول معروف آدم حسابی بودن را نیز شامل می شود. دانش آموزان معمولا مشتاق این هستند که برای دیگران و محیط اطرافشان کارآمد باشند، استعداد ها و مهارت هایشان به نمایش گذاشته شود تا بتوانند به واسطه آن خودشان را به عنوان یک بزرگسال به دیگران معرفی کنند و جایگاه قابل قبولی برای خودشان به دست بیاورند. این نیاز همیشه برای تحریک و جهت دادن به رفتار آماده است.

پس اگر دانش آموز بداند که درس خواندن به او برای برآورده کردن این نیاز کمک می کند به شدت از آن استقبال می کنند یکی از دلایلی که دانش آموزان در سن نوجوانی به شدت به یادگیری مهارتها علاقه مند می شوند این است که می توانند با به کار گیری مهارت های خود احساس شایستگی کنند. پس این می تواند هنر سیستم آموزشی و معلم باشد که درس را به شکلی سودمند و کاربردی آموزش دهد تا این انگیزه برای یادگیری در فرد ایجاد شود.

• نیاز به خودمختاری:

خود مختاری زمانی اتفاق می افتد که فرد علت رفتارش است، یعنی احساس کند در انتخاب هایش دارای اراده و اختیار است. اگر خودمختاری دانش آموزان تایید شود و مورد توجه و احترام معلم و والدین قرار گیرد به شدت افراد را برای رفتار های آموزشی انگیزه مند می کند.

• نیاز به پیوند جویی:

رابطه والدین با فرزندان و همچنین رابطه معلم با دانش آموزان بسیار اهمیت دارد. فضایی که در خانواده حاکم است بر انگیزه تحصیلی دانش آموزان تأثیر می گذارد ، انگیزه مند بودن پدر و مادر و حتی معلم بر عملکرد آموزشی دانش آموزان تأثیر می گذارد. والدینی که خودشان انگیزه ای برای برنامه ریزی و مدیریت زمان ندارند نمی توانند این توقع را داشته باشندکه فرزندانشان از انگیزه تحصیلی بالایی برخوردار باشند. نکته دیگر نوع ارتباط والدین با دانش آموزان است که به شدت برگرفته از شیوه های فرزند پروری والدین است . روان شناسان تربیتی معتقدند رابطه والد و فرزند باید بر سه اصل استوار باشد: دوستانه بودن، منصفانه بودن و قاطعانه بودن.

دانش آموزان باید بدانند که وظایفی دارند و باید به آن عمل کنند. و والدین با رفتار قاطعانه خودشان اهمیت این موضوع را نشان می دهند.رابطه دوستانه والدین با دانش آموزان که احساس محبت و پیوند بین آنها برقرار باشد مثل زمانی که فرزند شما به اجبار ظرف های شام را بشوید یا به این خاطر که شما خسته هستید و نیاز به استراحت دارید این کار را انجام دهد. در مورد دوم ارتباط دوستانه ای که شما با فرزندتان دارید انگیزه شستن ظرف ها را در او فعال کرده است. همچنین رابطه باید منصفانه باشد.

والدینی که سبک فرزند پروری آنها سخت گیرانه یا دیکتاتوری هست میزان انتظاراتی که از فرزندانشان خیلی بیشتر از خدماتی است که به آنها می دهند و معمولا این فرزندان علاوه بر موفقیت هایی که به دست می آورد احساس خشنودی ندارند که به شدت انگیزه آنها را تحت تاثیر قرار می دهد.

والدینی که سبک فرزند پروری آنها سهل گیرانه است برعکس در برابر خدماتی که به فرزندشان ارائه می دهند هیچ توقعی ندارند و این باعث متوقع بودن فرزندشان می شود و آنها تعیین کننده شرایط خودشان حتی پدر مادر هستند. اما والدینی که سبک قاطعانه دارند رابطه ای پایاپای و منصفانه با فرزندشان دارند و فرد می تواند جایی که در آن زندگی می کند قوانینی دارد و باید تا زمانی که آنجاست آن قوانین را رعایت کند.

سخن نهایی

در کل شیوه والدگری شما بر رفتار تحصیلی فرزندتان تأثیر غیر قابل انکاری دارد. وینیکات به والدینی که از فرزندانشان شکایت می کردند می گفت: به من بگو چگونه والدی هستی تا به تو بگویم چگونه فرزندی داری.که نشان دهنده اهمیت سیستم خانواده در رفتار فرزندان است .

نگارنده: آمنه کشاورز کارشناس ارشد مشاوره