با توجه به گوناگونی رشته های تحصیلی و از طرفی تفاوت های فردی دانش آموزان از نظر هوش، استعداد و رغبت ها لازم است ویژگی های فردی با خصوصیات تحصیلی آنها انطباق داده شود و دانش آموزان در انتخاب رشته ی تحصیلی هدایت شوند و همچنین برای حل مشکلات تحصیلی به آنها کمک های لازم داده شود، این امر باعث رشد و شکوفایی استعدادهای دانش آموزان و پرورش افراد کارآمد و آینده ساز می شود، یکی از ابزارهای قابل استفاده در این مسیر تست هوش چندگانه گاردنر است.
هوش چندگانه:
ملاک هایی که برای هدایت تحصیلی دانش آموزان به کار گرفته می شود معدل، آزمون رغبت سنج هالند، نظر مشاور، نظر دانش آموز، نظر اولیا، نظر دبیران است، یکی دیگر از نظریه هایی که تاکید زیادی بر استعدادها و ویژگی های فردی می کند نظریه ی هوش چندگانه گاردنر است، که با معرفی 8 بعد هوش (کلامی،منطقی، موسیقیایی، جنبشی، فضایی، بین فردی، درون فردی، طبیعت گرا) مجموعه ی توانایی ها و قابلیت ها را می سنجد و می تواند زمینه ی شغلی و همچنین تحصیلی افراد را فراهم کند.
تست هوش چندگانه گاردنر این باور اشتباه که هوش بالا یعنی توانایی محاسبات ذهنی سریع است را رد می کند. برخلاف تصورات گذشته که ضریب هوشی را غیرقابل تغییر می دیدند، گاردنر عنوان کرد که هوش های چندگانه توانایی های مختلفی را شامل می شوند و قابل تغییر و رشد هستند.
گاردنر مفهوم هوش را فراتر از هوش عمومی تعریف کرد. هرکدام از ما درجه هایی از هوش های چندگانه را داریم اما به طور معمول یکی از آنها با درجه ی بالاتر، هوش غالب ما شناخته می شود.
هوش چندگانه گاردنر در فعالیت های آموزشی، سبک های مختلف یادگیری، شخصیت شناسی، مشاوره شغلی، مشاوره تحصیلی، برنامه ریزی آموزشی، استعداد یابی، در جنبه های مختلف هوش و …. کاربرد دارد.
8 بعد که هوش چندگانه ی گاردنر به بررسی آن می پردازد عبارتند از:
- هوش زبانی _ کلامی: توانایی افراد در درک کلمات و زبان است. مشاغل مناسب: نویسندگی، روزنامه نگاری، معلم، سیاستمدار، مترجم، وکیل، و …
- هوش منطقی _ ریاضی: توانایی افراد در تفکر انتزاعی، منطق، استدلال، درک اعداد، و تفکر انتقادی است. مشاغل مناسب: مهندس، برنامه نویس، پژوهشگر، حسابدار و …
- هوش موسیقیایی: توانایی افراد در تشخیص ریتم ها، صداها، آهنگ ها و به طورکل موسیقی است.
- مشاغل مناسب: موسیقیدان، خواننده، معلم موسیقی، رهبر ارکستر، آهنگساز و…
- هوش بدنی _ جنبشی: توانایی افراد در انجام حرکات بدنی، کنترل و حفظ تعادل جسمانی و هماهنگی دست و چشم است. مشاغل مناسب:ورزشکار، معلم تربیت بدنی، هنرپیشه، آتش نشان، صنعتگر و…
- هوش تصویری _ فضایی ( تجسمی): توانایی افراد در تجسم پدیده ها است مانند: جهت یابی، نقشه خوانی، درک تصاویر و نمودارها و…
- مشاغل مناسب: مکانیک، مهندس، طراح، طراح داخلی، مجسمه ساز، گرافیست، معمار، دریانورد، هنرهای تجسمی، مخترع و…
- هوش بین فردی: توانایی افراد در درک و تعامل با دیگران است. مشاغل مناسب: روانشناس، مشاور، فروشنده، سیاستمدار، فیلسوف و…
- هوش درون فردی: افرادی که نسبت به احساسات و هیجان ها و انگیزه های خود ، آگاهی دارند. مشاغل مناسب: مشاور، نظریه پرداز، نویسنده، فیلسوف، دانشمند، تاجر و…
- هوش طبیعت گرا: افرادی که علاقه مند به کاوش و پرورش محیط هستند و یادگیری درباره ی گونه ها و طبیعت را دوست دارند.
- مشاغل مناسب: حافظ محیط زیست، ستاره شناس، زیست شناس، مزرعه دار و…
براساس رابطه ی هرکدام از مولفه های هوشی گفته شده با رشته ی تحصیلی، برتری هوش منطقی- ریاضی در دانش آموزان گروه ریاضی به نسبت گروه های تحصیلی دیگر معنی دارتر یا بیشتر است ولی این تفاوت نسبت به گروه تجربی زیاد نیست.
برتری مولفه ی هوشی تصویری- فضایی در دانش آموزان گروه هنر نسبت به سایر گروه های تحصیلی بیشتر است.
براساس تحلیل ها تفاوت معناداری در مولفه های هوشی طبیعت گرا، درون فردی، بدنی- جنبشی و موسیقیایی برای هر کدام از گروه های تحصیلی وجود ندارد.
برتری مولفه ی هوشی زبانی – کلامی و بین فردی در دانش آموزان گروه علوم انسانی نسبت به سایر گروه های تحصیلی بیشتر است.
شناخت و پذیرش هوش چندگانه فرصت و امکانات متعددی را فراهم می کند تا دانش آموزان خلاقیت ، استعدادها و نقاط قوت و ضعف خود را بهتر بشناسند ، و با استفاده از راهکارهایی این نقاط قوت و استعدادها را پرورش دهند و نقاط ضعف را برطرف نمایند و این شناخت ها را در جهت انتخاب رشته و شغل خود به کار بگیرند.
زهرا ابراهیمی، کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی