در این مقاله راجع به تأثیر دلبستگی بر روابط بین فردی صحبت خواهیم کرد. روابط فردی و نیاز انسان به ارتباط از ابتدا مورد توجه روانشناسان و جامعه شناسان بوده است زیرا شالوده زندگی روانشناختی انسان بر اساس ارتباط شکل می گیرد و نیازهای اساسی انسان در گرو روابط بین فردی برآورده می شود. به همین خاطر نظریه پردازان از ابعاد گوناگون به بررسی این موضوع پرداخته اند که یکی از این ابعاد سبک های دلبستگی و تأثیر آن بر روابط بین فردی است. در واقع به اولین روابطی که انسان برقرار می کند اشاره دارند و با بررسی آنها به توجیه چگونگی روابط بین فردی فعلی افراد می پردازند.
تعریف مفهوم دلبستگی
از زمانی که زنی باردار می شود ارتباط بین او و جنینی که در رحم او قرار دارد آغاز می شود و با تولد نوزاد این ارتباط شکل مستقیم تری به خود می گیرد. در واقع اولین ارتباط فرد در کودکی با مادر یا مراقب اصلی خود است که باعث ایجاد یک پیوند عمیق عاطفی بین آنها می شود که با وجود اینکه یک طرف این ارتباط نوزاد است اما این رابطه کاملاً دوطرفه است و کودک نیز برای برقراری این ارتباط تلاش می کند. با گریه کردن نیاز خودش را به برقراری رابطه برای رفع نیاز های خود نشان می دهد و با لبخند زدن و چسبیدن به مادر به تلاش های مادر برای برقراری ارتباط پاسخ می دهد. به این ارتباط و پیوند عاطفی که بین کودک و مراقب او به وجود می آید دلبستگی می گویند که نوع این رابطه بستگی به میزان حساسیت، پاسخگو بودن و در دسترس بودن مراقب و یا مادر بستگی دارد که باعث به وجود آمدن سبک های دلبستگی می شود.
سبک دلبستگی
جان بالبی روان تحلیلگر بریتانیایی اولین کسی بود که به فرایند شکل گیری رابطه بین مادر و کودک و یا همان دلبستگی توجه کرد و آن را مورد بررسی قرار داد. بالبی معتقد بود که رشد اجتماعی، عاطفی، و شناختی فرد بر اساس ارتباطش با مراقب اولیه خودش یا همان مادرش است و نوع این رابطه بر روابط بین فردی افراد در بزرگسالی نیز تأثیر می گذارد و در واقع نوع روابط فرد با دیگران بر اساس سبک دلبستگی آنها در کودکی می باشد. به طور کلی سبک دلبستگی کیفیت و چگونگی پیوند عاطفی بین کودک و مراقب اولیه اوست. بالبی در پژوهش های خود سه سبک دلبستگی را مشخص کرد.
انواع سبک های دلبستگی
- سبک دلبستگی ایمن: وقتی مراقب اولیه یا مادر در ارتباط با کودک برای او همیشه در دسترس باشد و نیاز های اساسی کودک مانند گرسنگی و امنیت را برآورده کند کودک در زمان حضور مادر احساس آرامش و امنیت دارد، از حضور مادر خوشحال است و با او ارتباط صمیمانه برقرار می کند و با نبودن او احساس ناامنی می کند اما وقتی مادر بر می گردد او را می پذیرد و آرام می شود. در این زمان دلبستگی که کودک به مادر دارد دلبستگی ایمن است که سه شرط را می طلبد و مراقب و یا مادر باید این سه شرط را دارا باشد که عبارتند از: پذیرندگی، پاسخگو بودن و در دسترس بودن. و در صورت نبودن این شروط سبک دلبستگی کودک نا ایمن خواهد بود.
- سبک دلبستگی نا ایمن اجتنابی: وقتی مادر برای کودک در دسترس و پاسخگو نباشد و نیاز به امنیت کودک برآورده نشود و نیاز های اساسی او به صورت نا مرتب و دیر به دیر برآورده شود کودک تجربه خوشایندی از اولین ارتباط خودش ندارد و همین ناخوشایندی ذهنیت منفی را نسبت به ارتباط در او به وجود می آورد. در ابتدا کودک نسبت به نبود مادر واکنش های زیادی نشان می دهد و بی قراری می کند اما بعد از مدتی که بی قراری ها و واکنش های او که در واقع اعلام نیاز او برای حمایت است بی نتیجه می ماند کودک نسبت به نبود مادر بی توجه می شود و بی قراری نمی کند و بعد از برگشتن او نیز واکنش ندارد؛ یعنی خوشحال نمی شود به سمت مادر نمی رود و به دنبال برقراری پیوند مجدد با مادر نیست و از پیوند مجدد اجتناب می کند.
- سبک دلبستگی ناایمن دوسوگرا یا اضطرابی: کودک دارای این سبک دلبستگی در واقع نسبت به مراقب خود و یا مادر احساسات متناقضی را تجربه میکند. در نتیجه اینکه مادر سه شرط اصلی دلبستگی ایمن را رعایت نکند یعنی در دسترس، پاسخگو و پذیرنده نباشد کودک دوسوگرا از طرفی در نبود مادر واکنش های هیجانی منفی زیادی نشان می دهد؛ بی قراری می کند، گریه می کند و حضور مادر را می طلبد اما بعد از حضور مادر رفتار متناقضی دارد به جای خوشحالی و پیوند مجدد واکنش های منفی مثل فریاد زدن و یا کتک زدن مادر را از خودش نشان می دهد شاید بتوان گفت که کودک از مادر به خاطر نبودنش عصبانی است و می خواهد او را تنبیه کند. در کل کودک دو سوگرا در نبود مادر و مراقب بی قرار اما در زمان حضور هم با او ارتباط مؤثر برقرار نمی کند یعنی با وجود مادر نیز باز هم احساس امنیت نمی کند و مضطرب است.
تأثیر سبک دلبستگی بر روابط بین فردی
بالبی معتقد بود که سبک دلبستگی بر روابط بین فردی در بزرگسالی تأثیر می گذارد درنتیجه پژوهشگران زیادی به بررسی این تأثیر پرداختند و به این نتیجه رسیدند که فردی که سبک دلبستگی ایمن را تجربه کرده باشد در روابط خودش با صمیمیت و پیوند عاطفی با دیگران هیچ مشکلی ندارد، دیدگاه مثبتی به ارتباط با دیگران دارد و روابط خودش را بر اساس اعتماد و صمیمیت قرار می دهد. این افراد خودشان را بیشتر دوست دارند زیرا به مقدار کافی در روابط اولیه خود محبت و توجه دریافت کردند، ناراحتی و درخواست های خودشان را به راحتی بیان می کنند و می توانند با تعدیل احساسات و هیجانات منفی خودشان به حل مسئله بپردازند.
افرادی که سبک دلبستگی آنها ناایمن اجتنابی هست دوست ندارند با دیگران صمیمی شوند شاید به این خاطر که تجربه خوبی از صمیمیت دریافت نکردند، از ایجاد پیوند عاطفی با دیگران می گریزند، افراد خود ساخته ای هستند و نیاز به ارتباط صمیمانه با دیگران ندارند در واقع به خوشان تکیه می کنند. این افراد ممکن است در ازدواج که یک پیوند عاطفی عمیق و طولانی مدت است با مشکل مواجه شوند.
افرادی که سبک دلبستگی آنها ناایمن دوسوگراست نسبت به ارتباطشان با دیگران مدام نگران هستند، دغدغه ذهنی در مورد روابطشان دارند، از طرفی از طرد شدن می ترسند و از طرف دیگر نمی توانند به دیگران اعتماد کنند چون فکر می کنند ممکن است رها شوند و همین نگرانی ها باعث می شود از روابط بین فردی خودشان لذت نبرند. این افراد در مورد انتخاب های احساسی خود نیز اضطرب و وسواس بالایی درباره طرف مقابل خودشان تجربه می کنند و مدام درباره انتخابشان مشغولیت ذهنی و تردید دارند.
تاثیر دلبستگی بر روابط بین فردی – روش های تغییر در روابط
در مقاله تاثیر سبک دلبستگی و روابط بین فردی و روش های تغییر در روابط مشاهده می کنید که چگونه انواع سبک های دلبستگی در روابط افراد اثر می گذارد.
سبک دلبستگی شما چه تاثیری بر روابط شما می گذارد؟
سبک دلبستگی شما ممکن است بر تعهد، اعتماد و حسادت شما تاثیر بگذارد
این موضوع را تصور کنید: شما چند ماهی هست که با کسی قرار گذاشته اید و ارتباط شما خیلی خوب پیش می رود، و حس شوخ طبعی تان هم عالیست، از بودن در کنار شریکتان و دوست هایشان لذت می برید، و هنوز زرق وبرق رابطه را نچشیده اید. هر دو نفر شما مدتی است که همدیگر را نمی بینید.
یک شب شریک شما و دوستانش در خانه شما هستند و میگویند که شما با شریکتان باید زود ازدواج کنید واکنش شما چیست؟
مطمئناً میگویید که باید یک فرصت داشته باشید و این عبارت را می گویید که من از وقت گذرانی با شما لذت می برم.
بعد شاید بگویید خوب آن تعهد خیلی زود هنگام است باید کمی عقب نشینی کنیم.
بعد از اینکه شما با شریکتان هستید میگوید من مسواکم را در دستشویی خانه تو گذاشتم، تو با والدینم ملاقات کردی و تمام رازهای من را هم می دانی و در گذشته، هم من و تو یک رابطه انحصاری داشتیم.
بعد میگویی نمیدانم شاید دیوانه شده ای و میگویی من واقعا شما را دوست دارم ولی نمیدانم جریان از چه قرار است؟
چگونگی واکنش و پاسخ شما به دلبستگی شما بستگی دارد، الگو های فکری شما و احساس و نحوه رفتار شما در نحوه ارتباط با دیگران مفید است. و این مورد چهار سبک مختلف را دارد.
سخن نهایی
با توجه به پژوهش های گسترده ای که در زمینه رابطه بین سبک دلبستگی و انواع روابط بین فردی از جمله ازدواج، روابط بین همکاران و روابط بین کارمندان و ارباب رجوع انجام شده نشان می دهد که سبک دلبستگی از اهمیت زیادی برخوردار است و تمام پژوهش ها نیز از تأثیر آن در روابط بین فردی حمایت می کند. پس اولین ارتباط انسان که با مراقب اولیه است می تواند پیش بینی کننده روابط بعدی او باشد و برقراری روابط مؤثر و غنی نیازمند توجه ویژه والدین به نیازهای اولیه کودک در زمان نوزادی و کودکی است.
کارشناسان مرکز مشاوره فراز آماده پاسخگویی به نیازهای شما در زمینه ی تاثیر دلبستگی بر روابط بین فردی هستند.